EEG w czasie snu i w czuwaniu – jak wygląda badanie i jak do niego przygotować dziecko

EEG, czyli elektroencefalografia, to badanie czynności elektrycznej mózgu. To nieinwazyjne, całkowicie bezpieczne badanie neurologiczne wykorzystywane jest głównie do diagnostyki epilepsji, ale także do ustalenia przyczyn omdleń, po urazach głowy, przy bólach i zawrotach głowy niewiadomego pochodzenia, zaburzeniach snu, stanach lękowych, zaburzeniach wzroku i mowy, problemach z pamięcią i koncentracją, nadpobudliwości, opóźnieniu rozwoju psychoruchowego, zapaleniu opon mózgowych i nowotworach mózgu.

EEG polega na pomiarze przez elektrody umieszczone na skórze głowy zmian potencjału elektrycznego w neuronach powierzchownych warstw kory mózgu. Badanie przeprowadza się za pomocą aparatu nazywanego Elektroencefalografem. Aparat ten zapisuje zmiany elektryczne i przesyła dane na komputer.

EEG w czuwaniu

Badanie w czuwaniu przeprowadza się u dzieci powyżej 5 roku życia, które są w stanie leżeć w bezruchu i wykonywać polecenia osoby wykonującej badanie. Dziecko siedzi lub leży z zamkniętymi oczami i wykonuje polecenia.

EEG we śnie

Badanie we śnie jest badaniem z wyboru u dzieci poniżej 5 roku życia oraz przy podejrzeniu padaczki, gdy zapis w czuwaniu nie wykazuje zmian. EEG we śnie wymaga starannego przygotowania do badania, którego zaniedbanie przekreśla powodzenie badania.

Jak przygotować dziecko do badania EEG?

Bez względu czy badanie ma zostać wykonane w czuwaniu czy w czasie snu, dziecko przez 2 dni przed badaniem nie powinno jeść czekolady, chipsów, ani pić napojów zawierających kofeinę (mocna herbata, Coca-Cola). Należy zrezygnować także z ciężkostrawnych potraw. Zaleca się również odstawienie witamin i suplementów na 3 dni przed badaniem, ale tę kwestię należy skonsultować z lekarzem. Nie odstawia się leków przyjmowanych przewlekle.

W dniu badania (a także w nocy, jeśli badanie wykonywanie jest w deprywacji snu) dziecko nie powinno oglądać  niczego w telewizji, w telefonie czy na tablecie. Nie wolno dziecku także grać w jakiekolwiek gry komputerowe czy gry na telefonie/tablecie.

Dziecko musi mieć dokładnie umyte włosy. Należy wybrać szampon bez odżywki i nie stosować na włosy żadnych innych preparatów typu odżywka, lakier, żel, pianka, oliwka, krem na ciemieniuchę, gdyż mogą one zaburzyć przewodnictwo.

Dzieci powyżej 2 roku życia powinny zjeść lekki posiłek przed badaniem, gdyż niski poziom glukozy może modyfikować zapis. Młodsze dzieci powinny zostać nakarmione bezpośrednio po założeniu czepka z elektrodami, co dodatkowo ułatwi zaśnięcie. Należy pamiętać o tym, by dziecko bezpośrednio przed badaniem skorzystało z toalety, a maluchom zmienić pieluchę.

Przed badaniem nie powinno wykonywać się żadnych badań inwazyjnych, które spowodują lęk i niepokój dziecka, gdyż stres zakłóca zapis. Dzieci na badanie powinny przyjść w wygodnej odzieży. Można zabrać ze sobą ulubioną przytulankę, kocyk, pieluszkę czy smoczek, który ułatwi dziecku zaśnięcie w przypadku EEG we śnie.

Jeśli dziecko ma mieć wykonanie badanie w czuwaniu, które wykonuje się u dzieci powyżej 5 roku życia, na badanie powinno przyjść wypoczęte i zrelaksowane. Natomiast jeśli badanie ma być wykonane w czasie snu należy zastosować się do następujących zasad:

• Dzieci do 2 roku życia powinno umawiać się na wykonanie badania w naturalnych godzinach snu. Dziecko nie może ani na chwilę zasnąć przed badaniem. Wiele pracowni umawia dzieci do 2 roku życia na badanie po godzinie 12 i zaleca, by obudzić je w dzień badania o 6 rano i intensywnie je czymś zajmować (zabawy, spacer na świeżym powietrzu) do czasu badania. Niektóre pracownie stosują zasadę, że maluchy do 6 miesiąca życia nie powinny spać 3 godziny przed badaniem, a dzieci między 6 a 24 miesiącem życia nie śpią 4-6 godzin przed badaniem.
• Dzieci między 2 a 5 rokiem życia umawiane są na badanie w naturalnych godzinach snu i powinny być wybudzone około 4 rano i pozbawione możliwości snu do czasu badania. Niektóre pracownie zalecają wybudzenie dziecka 2-3 godziny wcześniej, niż zwykle.
• Dzieci między 5 a 8 rokiem życia w przeddzień badania powinny być położone spać nie wcześniej niż około godziny 23 i powinny być wybudzone rano nie później niż około godziny 4. Badanie powinno być umówione pomiędzy godziną 9 a 11-tą. Dziecko nie może zasnąć ani na chwilę przed badaniem.
• Dzieci między 8 a 11 rokiem życia w przeddzień badania powinny być położone spać nie wcześniej niż około godziny 24 i powinny być wybudzone rano nie później niż około godziny 4. Badanie powinno być umówione po godzinie 12-tej. Dziecko nie może spać przed badaniem.
• Dziecko od około 12 roku życia nie może spać całą noc poprzedzająca badanie do czasu rozpoczęcia badania. Niektóre pracownie pozwalają na 2-3 godzinny sen do godziny 24.

Ilość snu uwarunkowana jest zawsze od wieku dziecka i godziny wykonania badania. Zawsze należy dokładnie dopytać osobę wykonującą badanie ile czasu dziecko ma spać. W przypadku EEG w deprywacji snu dziecko nie śpi całą noc, choć w niektórych pracowniach stosuje się zasadę, że dziecko kładzie się spać o godzi 21 i śpi do 24.

Jak przebiega badanie EEG u dziecka?

Na powodzenie badania ma wpływ wiele czynników, przede wszystkim odpowiednie przygotowanie dziecka do badania, ale także warunki, w jakich badanie będzie się odbywać. Często o powodzeniu badania decyduje pierwszy kontakt z dzieckiem, dlatego osoby wykonujące badanie EEG powinny cechować się serdecznością oraz posiadać znajomość dziecięcej psychiki. Szczególnie u małych dzieci występują trudności w nawiązaniu kontaktu z osobą wykonującą badanie, ale można temu zaradzić podejmując z dzieckiem krótką zabawę, rozmowę lub opowiadając bajkę. Niestety w warunkach szpitalnych jest to często niewykonalne, dlatego w przypadku konieczności wykonania u dziecka badania EEG warto skorzystać z wizyty prywatnej.

Na początku osoba wykonująca badanie zakłada dziecku specjalny czepek, do którego przymocowane są elektrody rejestrujące zmiany potencjału elektrycznego. W niektórych gabinetach używa się tak zwanego czepka astronautów z wbudowanymi czujnikami, który jest zdecydowanie wygodniejszy. W celu poprawy przewodnictwa stosuje się żele lub pasty przewodzące, doprowadzając je pod elektrody.

Rodzic w czasie badania może być obok dziecka. Jest to wskazane, gdyż zmniejsza zdenerwowania u małego pacjenta i daje poczucie bezpieczeństwa. Dziecko w zależności od rodzaju badania (EEG w czuwaniu czy we śnie) i wieku, może być w pozycji siedzącej lub leżącej. Najważniejsze, by dziecko w trakcie badania pozostawało w bezruchu, gdyż poruszenia zakłócają zapis. Nie należy też dziecka dotykać czy poprawiać w trakcie badania. Zwykle badanie trwa 40-45 minut, choć w prywatnych gabinetach często czas trwania badania jest znacznie dłuższy (około 60 minut).

Techniki aktywacji zapisu

Aby zwiększyć czułość EEG stosuje się takie techniki aktywacji, jak hiperwentylacja,  fotostymulacja i deprywacja snu. Hiperwentylacja jest bezpieczną i stosunkowo łatwą do przeprowadzenia techniką aktywacji zapisu EEG u dzieci. Metoda ta jest bardzo efektywna, wymaga jednak współpracy ze strony pacjenta, czyli dziecka. Dziecko na polecenie osoby wykonującej badanie wykonuje serię głębokich wdechów i wydechów. Trwa to 3 minuty, a w razie potrzeby przedłuża się hiperwentylację do 4 minut. U maluchów, które nie są w stanie współpracować, hiperwentylację osiąga się w trakcie płaczu. Starsze dzieci, które mają trudność z wykonaniem serii wdechów i wydechów prosi się o dmuchanie na atrakcyjny wiatraczek lub w balonik. Hiperwentylację wykonuje się na pod koniec badania, a po jej zakończeniu konieczne jest kontynuowanie zapisu przez co najmniej 2 minuty, ponieważ nieprawidłowe zmiany mogą wystąpić tuż po jej zakończeniu. Hiperwentylacji nie przeprowadza się u dzieci z poważnymi chorobami płuc i serca, przy podejrzeniu krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego, a także w zespole nadciśnienia wewnątrzczaszkowego.

Fotostymulacja polega na ekspozycji na światło stroboskopowe. Przy pomocy lampy stroboskopowej umieszczonej w odległości 20–30 cm od oczu dziecka, stymuluje się badanego błyskami świetlnymi o częstotliwości od 1 do 50 cykli na sekundę. Wrażliwość na fotostymulacje wzrasta z wiekiem, zwykle występuje po 5 roku życia, a najsilniejsza jest między 8 a 12 rokiem  życia. Większą wrażliwość na fotostymulację obserwuje się u dziewczynek niż u chłopców. Nie zaleca się jej stosowania u małych niemowląt do 3 miesiąca życia ze względu na dużą wrażliwość siatkówki w tym okresie. Fotostymulacje przeprowadza się w trakcie badania EEG w czuwaniu, jak i również we śnie.

Deprywację snu, czyli nie przespanie nocy poprzedzającej badanie, przeprowadza się wtedy, kiedy EEG w czuwaniu jest prawidłowe, a kliniczne podejrzenie padaczki wydaje się uzasadnione. Najczęściej metoda deprywacji snu znajduje zastosowanie u dzieci starszych, choć przeprowadza się ją także u młodszych pacjentów. Moja córeczka pierwsze EEG miała wykonane właśnie po nieprzespanej nocy w wieku 4 lat. Czas deprywacji snu zależy od wieku dziecka. Część specjalistów nie zaleca całonocnej deprywacji snu u dzieci ze względu na ryzyko wystąpienia napadu po wybudzeniu, inni stosują niepełną deprywację (2-3 godziny snu do 24).

Wideo-EEG – na czym polega?

Wideo-EEG to długoterminowe monitorowanie zapisu EEG wraz z nagrywaniem na wideo zachowania pacjenta. Wideo-EEG jest wykonuje się zazwyczaj wtedy, gdy rozpoznanie padaczki jest niepewne lub napady padaczkowe są oporne na leczenie. Dzięki wideo-EEG można zarejestrować napad i scharakteryzować wzorzec zapisu, który towarzyszy epizodowi. Często pozwala to na wykrycie obszaru, z którego bierze początek napad. Monitoring wideo-EEG jest szczególnie istotny w przypadku, gdy rozważane jest chirurgiczne usunięcie ogniska padaczkowego.

Czym jest wewnątrzczaszkowe EEG?

Wewnątrzczaszkowe EEG wykonuje się w sytuacjach, kiedy konieczna jest bardzo szczegółowa ocena ogniska padaczkowego przed próbą jego chirurgicznej resekcji. Wtedy neurochirurg wykonuje wewnątrzczaszkowe EEG z wykorzystaniem siatki podtwardówkowej lub elektrod głębinowych. Siatki podtwardówkowe zbudowane są z rzędów elektrod umieszczonych na elastycznej powierzchni poliuretanowej i umieszcza się je chirurgicznie bezpośrednio nad potencjalnym ogniskiem padaczkowym.

Czy nieprawidłowy zapis EEG świadczy o padaczce?

Epilepsja jest rozpoznaniem klinicznym, którego diagnozuje się przede wszystkim biorąc pod uwagę objawy w postaci napadów, a nie zapis EEG. Wiele zdrowych dzieci (5%) i dorosłych ma zaburzony zapis EEG i nie choruje na padaczkę. Z kolei 10-20% dzieci chorych na epilepsję ma prawidłowe EEG (tak jest w przypadku mojej córeczki).

Jak przetrwać noc, kiedy dziecku nie wolno spać?

Moja córeczka dwukrotnie miała wykonywane badanie EEG po deprywacji snu. Pierwszy raz w wieku 4 lat, kiedy była w szpitalu. Przetrwanie tej bezsennej nocy na oddziale będę wspominać do końca życia. Łatwo nie było… Na sali troje dzieci, więc pozostało nam maszerowanie po korytarzu oddziału. Na szczęście na oddziale był kącik zabaw, w którym spędziłyśmy większość czasu. Pielęgniarki z nocnej zmiany również starały się mnie wspierać i zaprosiły nas do dyżurki w celu pokazania różnych rzeczy. Niestety nie mogłam z córeczką opuszczać oddziału, ale w wielu szpitalach jest to możliwe, co zwiększa pole manewru do zwiedzenia szpitalnych korytarzy.

Badanie córeczka miała mieć wykonane o 7 rano. Ze względu na to, że pracownia EEG znajdowała się w innym szpitalu, musiałyśmy czekać na karetkę, która zjawiła się dopiero o 9! Ledwie przetrwałyśmy podróż, która zawsze jest najtrudniejsza. Badanie przebiegło sprawnie i szybko wróciłyśmy na oddział. I co? I nie pozwolono mi położyć się z dzieckiem w łóżku, bo „to nie hotel”. Tak więc, zdrzemnęłam się na krześle…

Drugi raz badanie po deprywacji snu Łucja miała wykonywane w wieku 6 lat. Wizytę mieliśmy umówiona w prywatnej pracowni na godzinę 6, a spać mogła od godziny 21 do 24. Tym razem poszło łatwiej. Na początek zrobiłyśmy sobie nocny spacer. Zabrałam latarki i poszłyśmy podglądać naszą ogrodową rodzinkę jeży, nietoperze i dżdżownice. Podziwiałyśmy gwiazdy i z pewnością stanowiłyśmy niewątpliwą atrakcję dla przejeżdżających osób (ciekawe co sobie myśleli widząc matkę z dzieckiem spacerującą po podwórku o 1-2 w nocy?). Na nocnym spacerze minęły nam dwie godzinki. Następnie postanowiłyśmy coś zjeść i zagrałyśmy w chyba wszystkie planszówki, które posiadamy. Około godziny 4 przyszedł kryzys i wtedy zabrałam córeczkę pod prysznic. Letnia woda skutecznie przegoniła sen, a chwilę później zjadłyśmy śniadanie i obudziłyśmy męża.

Najtrudniejsza była droga. Prawie godzinna jazda była walką o to, by mała nie zasnęła. Zdecydowanie najtrudniejszy moment i wszelkie pomysły jak przegonić sen były na wagę złota. Otwieraliśmy na moment okno, by do wnętrza auta wpadło chłodne, świeże powietrze. Komentowaliśmy wszystko to, co mijaliśmy. Liczyliśmy drzewa i auta, podziwialiśmy mgłę, a droga strasznie się dłużyła. Na szczęście z powodzeniem dotarliśmy na miejsce.

Jeśli masz pytania odnoście przebiegu badania lub tego jak dziecko przygotować czy jak przetrwać bezsenną noc, pisz śmiało 🙂